Ngày 28/7/2025, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội Khóa XV đã thông qua Luật số 86/2025/QH15 – Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ Luật Hình Sự. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025, điểm nổi bật sửa đổi 8 điều luật liên quan đến việc bỏ hình phạt tử hình; nâng gấp 2 lần hình phạt tiền tại 24 điều luật…
bộ luật hình sự năm 2015
Người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối không bị thi hành án tử hình
Căn cứ khoản 1 Điều 1 Luật Sửa đổi Bộ luật Hình sự 2025 sửa đổi bổ sung khoản 3 Điều 40 Bộ luật Hình sự 2015 quy định về việc không thi hành án tử hình đối với người bị kết án nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
– Phụ nữ có thai hoặc phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi;
– Người đủ 75 tuổi trở lên;
– Người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối.
Bỏ hình phạt tử hình với 8 tội danh
– Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự đã tiến hành bãi bỏ hình phạt tử hình đối với 8 điều luật cụ thể. Các tội danh không còn áp dụng hình phạt tử hình bao gồm:
Điều 109. Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân: Giảm nhẹ hình phạt cao nhất đối với các hành vi này.
Điều 110. Tội gián điệp: Điều chỉnh khung hình phạt, không còn áp dụng tử hình.
Điều 114. Tội phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam: Bãi bỏ hình phạt tử hình đối với hành vi gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản quốc gia.
Điều 194. Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh: Điều này cho thấy sự thay đổi trong cách nhìn nhận về mức độ nghiêm trọng của tội phạm liên quan đến sức khỏe cộng đồng.
Điều 250. Tội vận chuyển trái phép chất ma túy: Bãi bỏ án tử hình, thay vào đó là các hình phạt tù.
Điều 353. Tội tham ô tài sản: Loại bỏ hình phạt tử hình đối với hành vi tham nhũng, chiếm đoạt tài sản của Nhà nước, tổ chức, doanh nghiệp.
Điều 354. Tội nhận hối lộ: Tương tự như tội tham ô, tội nhận hối lộ cũng không còn áp dụng hình phạt tử hình.
Điều 421. Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược: Dù là tội danh đặc biệt nghiêm trọng, nhưng hình phạt tử hình cũng được bãi bỏ.
Sửa đổi liên quan trực tiếp đến việc thi hành án tử hình và điều kiện giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù chung thân:
Sửa đổi Điều 40 của Bộ luật Hình sự:
Bổ sung quy định không thi hành án tử hình đối với người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối. Điều này thể hiện tính nhân đạo trong chính sách pháp luật.
Bỏ quy định về không thi hành án tử hình đối với người bị kết án về tội tham ô tài sản, nhận hối lộ tại Điều 40.
Sửa đổi Điều 63 của Bộ luật Hình sự:
Bổ sung quy định quan trọng đối với người bị kết án tù chung thân về tội tham ô tài sản và tội nhận hối lộ: chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.
Tại Điều 49: thay cụm từ “cơ sở điều trị chuyên khoa” bằng cụm từ “cơ sở khám bệnh, chữa bệnh”; bổ sung quy định về “sau khi có kết luận khỏi bệnh hoặc có kết luận đủ khả năng nhận thức, đủ khả năng điều khiển hành vi, người đó có thể phải chịu trách nhiệm hình sự”
Bổ sung các chất ma túy Ketamine và Fentanyl trong cấu thành của 5 tội phạm về ma túy gồm:
- Điều 248. Tội sản xuất trái phép chất ma túy;
- Điều 249. Tội tàng trữ trái phép chất ma túy;
- Điều 250. Tội vận chuyển trái phép chất ma túy;
- Điều 251. Tội mua bán trái phép chất ma túy;
- Điều 252. Tội chiếm đoạt chất ma túy; bổ sung thêm 1 khoản để tách khung hình phạt tù chung thân hoặc tử hình tại
- Điều 248. Tội sản xuất trái phép chất ma túy và Điều 251. Tội mua bán trái phép chất ma túy.
Những bản án tử hình chưa thi hành án trước 1/7/2025 sẽ không thi hành án và Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.
Sửa đổi luật để phù hợp với cơ cấu, tổ chức bộ máy mới
– Điều 62: sửa đổi 2 điều luật để phù hợp với cơ cấu, tổ chức bộ máy mới sau khi không tổ chức Công an cấp huyện và tên gọi của các bộ sau khi thực hiện phương án sáp nhập gồm: Thay thế cụm từ “cơ quan thi hành án hình sự cấp huyện nơi người đó chấp hành hình phạt” thành cụm từ “cơ quan có thẩm quyền”
– Điều 241 thay cụm từ “Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn” thành cụm từ “Bộ Nông nghiệp và Môi trường”, bỏ cụm từ “Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện”.
Tăng gấp đôi hình phạt với 24 điều luật
Tại 24 điều luật, tập trung vào nhóm tội về hàng giả, môi trường, an toàn thực phẩm, tham nhũng, cụ thể là: Điều 192. Tội sản xuất, buôn bán hàng giả; Điều 193. Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm; Điều 194. Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh; Điều 195. Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng, giống vật nuôi; Điều 235. Tội gây ô nhiễm môi trường; Điều 236. Tội vi phạm quy định về quản lý chất thải nguy hại; Điều 237. Tội vi phạm quy định về phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường; Điều 238. Tội vi phạm quy định về bảo vệ an toàn công trình thủy lợi, đê điều và phòng, chống thiên tai; vi phạm quy định về bảo vệ bờ, bãi sông; Điều 239. Tội đưa chất thải vào lãnh thổ Việt Nam; Điều 240. Tội làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người; Điều 241. Tội làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho động vật, thực vật; Điều 242. Tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản; Điều 243. Tội hủy hoại rừng; Điều 244. Tội vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm; Điều 245. Tội vi phạm quy định về quản lý khu bảo tồn thiên nhiên; Điều 246. Tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại; Điều 317. Tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm; Điều 353. Tội tham ô tài sản; Điều 354. Tội nhận hối lộ; Điều 355. Tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản; Điều 356. Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ; Điều 357. Tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ; Điều 358. Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi; Điều 359. Tội giả mạo trong công tác.
Tăng mức phạt tiền đối với các tội về môi trường, an toàn thực phẩm, ma túy
– Nâng mức phạt tù tại 8 điều luật, tập trung vào các nhóm tội về môi trường, ma túy, an toàn thực phẩm, cụ thể là: Điều 235. Tội gây ô nhiễm môi trường; Điều 236. Tội vi phạm quy định về quản lý chất thải nguy hại; Điều 248. Tội sản xuất trái phép chất ma túy; Điều 249. Tội tàng trữ trái phép chất ma túy; Điều 250. Tội vận chuyển trái phép chất ma túy; Điều 251. Tội mua bán trái phép chất ma túy; Điều 255. Tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy; Điều 317. Tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm.
– Tại Điều 235 tội gây ô nhiễm môi trường: Hạ mức thông số môi trường nguy hại vượt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường.
Sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật có liên quan
Điều 2 của Luật này sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật có liên quan:
Đối với Luật Thi hành án hình sự: Sửa đổi, bổ sung 3 điều luật (Điều 68, Điều 82 và Điều 115). Thay thế cụm từ “Tòa án nhân dân cấp tỉnh” bằng “Tòa án nhân dân khu vực” tại khoản 3 Điều 36, khoản 3 Điều 55, khoản 1 Điều 136. Thay thế cụm từ “Ủy ban nhân dân cấp huyện” bằng “Ủy ban nhân dân cấp tỉnh” tại điểm d khoản 1 Điều 192. Thay thế cụm từ “Tòa án nhân dân cấp huyện” bằng “Tòa án nhân dân khu vực” tại khoản 4 Điều 90, các khoản 1, 3 và 5 Điều 93, khoản 1 Điều 102, khoản 4 Điều 103. Bãi bỏ điểm d khoản 1 Điều 80, điểm c khoản 1 Điều 192 và Điều 205.
Đối với Luật Đặc xá: Sửa đổi, bổ sung 9 điều luật, gồm: Điều 9, Điều 11, Điều 15, Điều 18, Điều 27, Điều 29, Điều 31.
Đối với Luật Phòng, chống mua bán người: Sửa đổi, bổ sung 7 điều luật (Điều 27, Điều 28, Điều 30, Điều 31, Điều 33, Điều 46, Điều 53). Thay thế cụm từ “xã, phường, thị trấn” bằng “xã, phường, đặc khu” tại khoản 1 Điều 22. Bãi bỏ Điều 52; bỏ cụm từ “thanh tra” tại khoản 2 Điều 55.
Đối với Luật Công an nhân dân (CAND): Sửa đổi, bổ sung 6 điều luật gồm: Điều 16, Điều 17, Điều 18, Điều 24, Điều 33, Điều 38. Thay thế cụm từ “Công an tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương” bằng “Công an tỉnh, thành phố” tại điểm c khoản 1 Điều 24. Thay thế cụm từ “Ủy ban Quốc phòng và An ninh” thành “Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại” tại điểm b khoản 1 Điều 25. Bãi bỏ khoản 2 Điều 17.
Bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy tại Điều 256a. Bổ sung tội danh “sử dụng trái phép chất ma túy” theo hướng chỉ xử lý những người đang trong quá trình cai nghiện hoặc vừa kết thúc quá trình cai nghiện ma túy mà tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy, nhằm giảm tình trạng sử dụng ma túy và tăng hiệu quả quản lý.
Kết luận
Luật sửa đổi, bổ sung một số Điều của Bộ Luật Hình Sự 2025 (Luật số 86/2025/QH15) không chỉ là sự điều chỉnh kỹ thuật pháp lý mà còn là bước chuyển về tư duy lập pháp, bước tiến hòa nhập với xu thế quốc tế, hướng tới một hệ thống hình sự vừa nhân văn, vừa hiệu quả, bảo đảm hài hòa giữa công lý – an toàn xã hội – quyền con người.
Khuyến cáo
Bài viết này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và không được xem là ý kiến tư vấn pháp lý cho bất kỳ trường hợp cụ thể nào. Các quy định pháp luật được trích dẫn trong nội dung có hiệu lực tại thời điểm đăng tải và có thể đã được sửa đổi, thay thế hoặc bãi bỏ tại thời điểm bạn đọc bài viết. Vì vậy, chúng tôi khuyến nghị bạn nên tham khảo ý kiến của luật sư hoặc chuyên gia pháp lý trước khi áp dụng vào thực tế.
Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết hoặc quyền sở hữu trí tuệ của bài viết, vui lòng liên hệ qua email: tranquan@luattrian.com
Công ty Luật Tri Ân là công ty luật tại Việt Nam với nhiều năm kinh nghiệm trong việc cung cấp dịch vụ tư vấn pháp lý. Để tìm hiểu thêm về dịch vụ của chúng tôi hoặc liên hệ với đội ngũ luật sư, vui lòng truy cập trang Công Ty Luật Tri Ân.
